Autor: Krzysztof Ostaszewski
Wydawca: IPiN 2015r
Książka dr. Krzysztofa Ostaszewskiego dotycząca problematyki zachowań ryzykownych młodzieży, jest wartościową pozycją, która powinna znaleźć się w bibliotece każdej osoby zajmującej się profilaktyką. Spójny i logiczny układ książki oraz jej przystępny język to bardzo istotne atrybuty tej publikacji. Autor dużą wagę przywiązuje do wyjaśniania zagadnień teoretycznych, używając do tego celu bardzo dobrej, moim zdaniem, metody graficznego przedstawiania najważniejszych modeli teoretycznych. Ryciny stanowią zawsze podsumowanie najistotniejszych założeń przedstawionych koncepcji i są idealnym uzupełnieniem wiadomości zawartych w książce.
W rozdziale pierwszym publikacji zostały przedstawione różne koncepcje zachowań młodzieży związanych z wiekiem dojrzewania. Dowiemy się o teorii zachowań problemowych i teorii zachowań ryzykownych Richarda Jessora, zachowaniach antyspołecznych w ujęciu koncepcji Terrie Moffitt oraz w ujęciu modelu rozwoju społecznego Davida Hawkinsa i Josepha Weisa. Poznamy także taksonomię zaburzeń emocjonalnych i behawioralnych Thomasa Achenbacha (koncepcja zachowań internalizacyjnych i eksternalizacyjnych). W rozdziale tym omówiono także syndrom zachowań ryzykownych.
W rozdziale drugim dr Krzysztof Ostaszewski prezentuje koncepcję resilience, w tym odkrycie zjawiska oraz jego główne elementy składowe, tj. ryzyko i pozytywną adaptację. Autor szczegółowo opisuje, czym są czynniki ryzyka i czynniki chroniące oraz przedstawia kilka modeli wyjaśniających działanie czynników chroniących. Koncepcja resilience jest przedstawiona także w ujęciu rozwojowym oraz w kontekście różnic indywidualnych.
Rozdział trzeci jest poświęcony profilaktyce pozytywnej. Kompleksowo opisuje on koncepcję pozytywnego rozwoju młodzieży jako alternatywy dla podejścia skoncentrowanego na problemach. Znajdziemy tutaj krótki opis koncepcji „Five Cs” Richarda Lernera oraz konsekwencje wprowadzenia „pozytywnego” podejścia dla praktyki pracy z młodzieżą, w szczególności dla profilaktyki zachowań ryzykownych. Autor wskazuje tutaj także konieczność integracji profilaktyki pozytywnej z systemem edukacyjnym oraz przedstawia kluczowe elementy profilaktyki pozytywnej: dobre relacje młodzieży z rodzicami, nauczycielami i znaczącymi osobami dorosłymi, a także relacje z rówieśnikami i otoczeniem społecznym. Rozdział ten powinien być obowiązkową lekturą dla nauczycieli i wszystkich osób decydujących o kształcie systemu edukacyjnego.
W kolejnych trzech rozdziałach możemy zapoznać się z badaniami własnymi autora dotyczącymi zachowań ryzykownych młodzieży i modeli resilience.
Rozdział siódmy to obowiązkowa pozycja dla profilaktyków i osób decydujących o budowaniu strategii profilaktycznych szkoły lub samorządu lokalnego. W rozdziale tym przedstawiono wnioski i rekomendacje dotyczące profilaktyki zachowań ryzykownych młodzieży. Autor podkreśla wagę profilaktyki pozytywnej, istotną rolę oddziaływań rodziców, budowanie więzi pomiędzy młodzieżą, nauczycielami i środowiskiem szkolnym. Wskazuje również na inne czynniki chroniące, takie jak rozwijanie działalności prospołecznej, rozwijanie talentów i zainteresowań czy też angażowanie się w projekty społeczne. Autor podkreśla również, że dla wzmocnienia skuteczności oddziaływań profilaktycznych korzystać należy ze sprawdzonych i opartych na wiedzy programów profilaktycznych.
Książka Krzysztofa Ostaszewskiego to niezbędne dla każdego profilaktyka kompendium wiedzy z zakresu zachowań ryzykownych młodzieży. Jest bardzo dobrym podręcznikiem akademickim, który poleciłbym również wszystkim nauczycielom i pedagogom. Dzięki wiedzy zawartej w publikacji będziemy mogli lepiej przygotować się do wyzwań związanych z wychowaniem młodych ludzi.
Przygotował Sławomir Pietrzak
Tekst ukazał się w numerze 2/2016 Serwisu InformacyjnegoNarkomania