Amfetamina i metamfetamina

Amfetamina to znany od 2. połowy XIX w. stymulant z grupy fenyloetyloamin. Obecnie występuje wiele odmian substancji z tej grupy, do których należą m.in. metamfetamina, groźny i szybko uzależniający narkotyk o działaniu neurotoksycznym.

Opis

Amfetamina to syntetyczny środek pobudzający, pochodna fenylopropylanu. Działa stymulująco na układ nerwowy, a przyjmowana w dużych dawkach przynosi długie, wielogodzinne pobudzenie. Zmniejsza łaknienie i potrzebę snu. Zwiększa koncentrację, choć w większych dawkach efekt może być wręcz przeciwny.
Metamfetamina pod względem chemicznym jest podobna do amfetaminy; różni się od niej tylko obecnością grupy N-metylowej. Jej pobudzające działanie na OUN (ośrodkowy układ nerwowy) jest znacznie silniejsze niż w przypadku amfetaminy, a efekty euforyzujące są podobne do kokainy, lecz utrzymują się znacznie dłużej.

Zastosowania medyczne

Amfetamina była wykorzystywana przez ludzi w różnorodny sposób: od zastosowań leczniczych w medycynie po doping w sporcie. Przed laty była stosowana w leczeniu zespołów hiperkinetycznych u dzieci oraz przy napadowej senności (narkolepsji). Obecnie wykorzystywane są do tego preparaty o podobnym działaniu, ale zdecydowanie bezpieczniejsze. Inne odkryte i wykorzystywane kiedyś właściwości działania amfetaminy, to działanie rozszerzające oskrzela i zmniejszające łaknienie (odchudzanie).
W czasie II wojny światowej metamfetamina (pod nazwą Pervitin), była na szeroką skalę stosowana przez żołnierzy (głównie lotników) jako środek pobudzający mający redukować zapotrzebowanie na sen i zwiększać aktywność bojową.

Działanie fizjologiczne

• silne pobudzenie psychomotoryczne
• ograniczenie/brak łaknienia, a nawet jadłowstręt
• rozszerzenie źrenic
• przyspieszona akcja serca i szybki oddech
• podwyższone ciśnienie krwi i zwiększone wydalanie moczu
• suchość w ustach

Długość działania

W zależności od spożytej dawki pobudzenie trwa kilka godzin, następnie wielogodzinny brak snu.

Formy występowania

Na czarnym rynku amfetamina występuje w postaci bezwonnego proszku o gorzko-cierpkim smaku, w kolorach od białego do ceglastego, w zależności od zanieczyszczeń, użytych w produkcji składników, a także czasu i sposobu przechowywania.

Sposoby przyjmowania

Najczęściej amfetamina jest wciągana do nosa – dostaje się wówczas do krwiobiegu poprzez śluzówki. Bywa stosowana drogą pokarmową, czasem jako dodatek do napojów. W niektórych środowiskach przyjmowana jest dożylnie. Zależnie od drogi przyjęcia działanie amfetaminy wykazuje pewne różnice. Na przykład, przy podaniu dożylnym w ciągu 5 -15 sekund występuje tzw. kop czyli krótkotrwały okres niezwykle intensywnej euforii. Podanie doustne i donosowe wywołuje euforię o słabszym nasileniu.

Właściwości uzależniające

Uzależnienie psychiczne. Zależność psychiczna wywołana amfetaminą jest podobna do tej, którą powoduje kokaina. Pobudzenie i przyjemna euforia spowodowane działaniem specyfiku szybko stają się stanem niezwykle pożądanym. Proces ten wzmacniany jest przez przykre dolegliwości psychiczne będące następstwem odstawienia narkotyku. Obniżone samopoczucie i spadek sił witalnych sprawia, że wzmaga chęć sięgnięcia po kolejną dawkę.
Uzależnienie fizyczne. Symptomy zależności fizycznej są znikome lub wcale nie występują. Jedynie przedłużony czas snu po tzw. ciągu amfetaminowym, trwający nawet do kilkudziesięciu godzin, jest przez niektórych interpretowany jako objaw uzależnienia fizycznego.
Objawy odstawienia. Przejawy głodu narkotykowego związanego z uzależnieniem od amfetaminy ograniczają się zazwyczaj do przykrych stanów psychicznych: wyraźne spowolnienie psychiczne, uczucie zmęczenia, apatii i przygnębienia, wewnętrzny niepokój. W skrajnych sytuacjach mogą pojawić się myśli samobójcze.
Do bardziej somatycznych symptomów odstawienia amfetaminy zalicza się stany związane z wyczerpaniem organizmu w trakcie amfetaminowego ciągu: niezwykła senność, bóle głowy, obniżenie napięcia mięśniowego, wzmożone łaknienie, itp.
Wszystkie wyliczone objawy rozwijają się dość wolno, podobnie jak metabolizm i wydalanie amfetaminy z ustroju.

Zewnętrzne oznaki używania amfetaminy (zachowanie)

• widoczne pobudzenie psychoruchowe
• nadmierna gadatliwość, czasem skłonność do przydługich wywodów
• nienaturalny optymizm, zanik krytycyzmu
• kłopoty ze snem (poważne zaburzenia rytmu dobowego)
• wahania nastroju od euforii do depresji
• czasem nieuzasadniony strach i zachowania paranoiczne
• nerwowość, drażliwość
• zachowania gwałtowne i agresywne, mogących być efektem pobudzenia i obniżonego samokrytycyzmu

Zewnętrzne oznaki używania amfetamin (wygląd)

• rozszerzone źrenice w nikłym stopniu reagujące na światło
• ubytki wagi ciała (szczególnie przy długotrwałym używaniu)

Przedawkowanie

Amfetamina jest bardziej toksyczna od kokainy, a w przypadku uzależnienia powoduje znacznie poważniejsze problemy zdrowotne. Organizm człowieka posiada niezwykłą zdolność do metabolizmu i eliminowania kokainy: wątroba jest w stanie zdetoksykować śmiertelną dawkę kokainy w ciągu trzydziestu minut. W przypadku amfetaminy nie ma mowy o tak efektywnym działaniu tego organu.
Przedawkowanie amfetaminy przejawia się w postaci tachykardii, bólów w klatce piersiowej, nadciśnienia tętniczego i zagrażającej życiu zapaści sercowo-naczyniowej.
W wyniku stosowania narkotyku może dochodzić do uszkodzeń drobnych naczyń mózgowych mogących spowodować udar mózgu.

Niebezpieczeństwa

Mimo że pobudzenie wywołane amfetaminą może sprzyjać długotrwałej nauce, to jednocześnie zaburza zdolności intelektualne w rozwiązywaniu zadań złożonych, gdy należy analizować i przetwarzać wiele danych jednocześnie. Działanie amfetaminy ułatwia zwykle wykonywanie prostych, powtarzalnych czynności.
Zmniejszenie potencji z równoczesnym wzrostem pożądania. Przy dużym pobudzaniu seksualnym ejakulacja i orgazm są trudne, wręcz niemożliwe do osiągnięcia.
Długotrwałe i intensywne przyjmowanie narkotyku, wywołana tym aktywność, brak snu, odpowiedniego odżywiania mogą prowadzić do ogólnego wyniszczenia organizmu.
Stosowanie amfetaminy, jak również innych stymulantów może wywołać stan anhedonii – doprowadzić do utraty zdolności odczuwania przyjemności (to, co dawało radość – wydaje się nijakie). Stan ten związany jest z zaburzeniami gospodarki organizmu neurotransmiterami (dopaminą). Anhedonia przejawia się także trudnościami w wyrażaniu emocji. Jej objawy pojawiają się zwykle po odstawieniu amfetaminy i mogą być odczuwalne jeszcze przez wiele tygodni, czasem miesięcy.
Przewlekłe stosowanie amfetaminy może prowadzić do psychozy o charakterze majaczeniowo-urojeniowym (omamy słuchowe i urojenia prześladowcze). Powodem tych stanów może być chroniczny brak snu zaburzający gospodarkę neurotransmiterami, czasem jednak psychozy mogą być na tyle silne i głębokie, że będą wymagać długotrwałego leczenia psychiatrycznego. Podobnie z mogącą pojawić się przy odstawieniu amfetaminy depresją, która może prowadzić do myśli i prób samobójczych.
Amfetamina, działając na ośrodek nagrody w mózgu wywołuje zmiany w neuroprzekaźnictwie dopaminy hamując jej wychwyt zwrotny, nasilając jej uwalnianie z synapsy. Badania wskazują, że uszkadza ona neurony dopaminowe w niektórych obszarach mózgu w sposób nieodwracalny.