W artykule omówiono dane dotyczące rozmiarów przestępczości narkotykowej oraz zwalczania nielegalnego rynku narkotyków. Do monitorowania działań z zakresu redukcji podaży wykorzystywanych jest szereg wskaźników, takich jak np. liczba przestępstw, cena i czystość narkotyków czy ilość skonfiskowanych narkotyków. Systematycznie gromadzone informacje pozwalają na uchwycenie trendów i dynamiki zmian. Niektóre ze wskaźników zbierane są również w podziale na województwa, co pozwala na porównanie sytuacji w różnych regionach Polski.
Mimo dużego zaangażowania funkcjonariuszy policji w działania dotyczące zwalczania przestępczości narkotykowej, trzeba brać pod uwagę to, że liczby znajdujące się w oficjalnych statystykach nie pokazują pełnego obrazu nielegalnego rynku narkotyków. Wiele przestępstw pozostaje nieujawnionych. Drugą istotną kwestią, o której warto pamiętać analizując te dane, jest wpływ aktywności Policji na liczbę ujawnień. Dane dotyczące poszczególnych przestępstw stanowią zarówno obraz świata przestępczego, jak również skalę aktywności instytucji odpowiedzialnych za walkę z podażą narkotyków. W przypadku intensyfikacji działań organów ścigania wzrastają liczby ujawnień, co nie zawsze musi oznaczać np. wzrost produkcji narkotyków czy zwiększoną aktywność sprzedawców lub producentów narkotyków.
Przestępstwa stwierdzone
Policyjne dane dotyczące przestępstw narkotykowych pochodzą przede wszystkim z bazy „Temida”, która rejestruje przypadki łamania ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii. Podstawowymi jednostkami statystycznymi są w tej bazie: podejrzani, postępowania wszczęte i zakończone oraz przestępstwa stwierdzone. Dane te pozwalają na dokonanie analizy trendów oraz zróżnicowania terytorialnego problemu. Od 2001 roku Centrum Informacji otrzymuje dane z „Temidy” również w podziale terytorialnym według komend miejskich i powiatowych.
Tabela 1. przedstawia informacje dotyczące przestępstw stwierdzonych przeciwko ustawie o zapobieganiu narkomanii z 1985 roku, przeciwdziałaniu narkomanii z 1997 roku i ostatniej ustawie o przeciwdziałaniu narkomanii z 2005 roku. W 2007 roku odnotowano, po raz pierwszy od ośmiu lat, spadek liczby przestępstw narkotykowych i to aż o 10%, tendencja utrzymała się w 2008 roku (dalszy spadek o 9%). Dynamiczny trend wzrostowy liczby przestępstw, który rozpoczął się w 1999 roku, uległ wyhamowaniu już w 2006 roku, kiedy to liczba przestępstw wzrosła o mniej niż 3000 w porównaniu do 2005 roku. W 2008 roku zarejestrowany został spadek przestępstw – do wartości 57 382, czyli poniżej wskaźnika z 2004 roku, kiedy to Policja odnotowała 59 356 czynów karalnych. Analizując liczbę wszystkich przestępstw stwierdzonych, których liczba w 2008 roku wyniosła 1 082 057, należy zauważyć inny trend niż w przypadku przestępstw narkotykowych. Liczba wszystkich przestępstw spada od 2003 roku, kiedy odnotowana została rekordowa liczba przestępstw stwierdzonych, czyli 1 466 643. Trend przestępstw narkotykowych w tym samym czasie miał tendencję wzrostową aż do 2006 roku, gdzie zarejestrowano ich największą liczbę, tj. 70 202, i od tego roku obserwujemy spadek. W strukturze wszystkich przestępstw w Polsce czyny karalne z ustawy z 2005 roku od trzech lat utrzymują się na stałym poziomie 5,5%.
Analiza przestępstw według artykułów ustawy pozwala odpowiedzieć na pytanie, jakie przestępstwa przeciwko ustawie narkotykowej dominują oraz jaka jest – w ciągu ostatnich lat – ich dynamika. Czy wraz ze zmianą prawa odnotowano zmiany w strukturze przestępczości narkotykowej?
Tabela 1. Przestępstwa stwierdzone przeciwko postanowieniom ustawy o zapobieganiu narkomanii z 1985 roku, przeciwdziałaniu narkomanii z 1997 i 2005 roku w latach 1994–2008
Źródło: http://www.policja.pl/portal/pol/4/322/Przestepczosc_narkotykowa.html (21.08.09).
W 2008 roku zarejestrowano wzrost liczby następujących przestępstw: nielegalnej uprawy maku i konopi (art. 63 ust. 1); nielegalnego przywozu, wywozu i tranzytu, czyli przemytu narkotyków (art. 55 ustawy z 2005 roku); produkcji, obrotu i przemytu prekursorów (art. 61 ustawy z 2005 roku). W przypadku przestępstw nielegalnego wprowadzania do obrotu środków odurzających (art. 56 ustawy z 2005 roku) oraz udzielania i nakłaniania do ich zażywania (art. 58 i 59 ustawy z 2005 roku) nastąpił spadek. Najwięcej przestępstw z ustawy zarejestrowano z powodu posiadania środków odurzających (art. 62. ustawy z 2005 roku) oraz udzielania i nakłaniania do ich zażycia (art. 58 i 59). W przypadku tego drugiego przestępstwa w 1996 roku, czyli już na rok przed uchwaleniem ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii odnotowano największą liczbę czynów karalnych – 3058 (45,1% wszystkich przestępstw przeciwko ustawie). Przypomnijmy, że ustawa z 1997 roku miała być skutecznym narzędziem do walki z nielegalnym rynkiem. Poprawa efektywności ścigania pojawiła się już jednak wcześniej. Przyczyną takiego wzrostu mogło być powołanie w 1996 roku w Komendzie Głównej Policji i w niektórych komendach wydziałów zajmujących się przestępczością narkotykową (Krajewski, 2005). Na skutek zmian w organizacji Policji, odpowiednie jednostki zaczęły wykazywać się większą aktywnością, co przełożyło się na wzrost liczby zarejestrowanych przypadków. Warto podkreślić, że nielegalne udzielanie środka odurzającego było dominującym przestępstwem w strukturze ujawnionej przestępczości narkotykowej w latach 1996–2005. W 1997 roku liczba tych czynów wynosiła 3 507 (44,3% wszystkich przestępstw), a w 2005 wzrosła do 31 332 (45,8%), czyli prawie dziewięciokrotnie. Od tego roku odnotowujemy spadek przestępstw dotyczących udzielania i nakłaniania do zażycia – w 2008 roku zarejestrowano ich 22 507 (39,2%).
Przyjrzyjmy się przestępstwom z artykułu 62 (ustawa z 2005 roku) i 48 (ustawa z 1997 roku) dotyczących posiadania narkotyków. Od momentu wejścia w życie ustawy z 1997 roku, kiedy wprowadzono karanie za posiadanie narkotyków, odnotowujemy coroczny wzrost przestępstw z tego artykułu. Czyny kwalifikowane z artykułu 48 w 1998 roku stanowiły 8,4% (1380 przypadków) wszystkich zdarzeń z ustawy, a w 2007 roku – 42,6% (31 260 przypadków). W 2007 roku po raz pierwszy spadł wskaźnik przestępstw z tego artykułu, do 31 260 (tabela 1.). W 2008 roku odnotowany został dalszy jego spadek (do 30 548). Liczba przestępstw z art. 62 zmniejszyła się poniżej wartości z 2005 roku.
Wykres 1. Liczba przestępstw przeciwko ustawie o przeciwdziałaniu narkomanii z 1997 i 2005 roku (posiadanie, handel, przemyt, udzielanie, nakłanianie i ułatwianie – art. 55–59 oraz 62 ustawy z 2005 roku) według substancji – dane policji
Źródło: Dane Komendy Głównej Policji opracowane przez CINN.
Trzy artykuły ustawy: 58, 59 (udzielanie, ułatwianie lub nakłanianie do użycia) i 62 (posiadanie środków odurzających) stanowiły 92% wszystkich przestępstw w 2008 roku. W pierwszym pełnym roku funkcjonowania nowelizacji z 2000 roku ustawy z 1997 roku odsetek ten był niewiele niższy i wynosił 87%.
Czynem karalnym, którego niewielkie liczby rejestrowane są przez Policję, jest nielegalna uprawa maku i konopi (art. 63 ust. 1 ustawy z 2005 roku). Do wejścia w życie ustawy z 1997 roku ujawnione przypadki nielegalnych upraw stanowiły jedno z najczęściej występujących przestępstw. W 1994 roku 76% czynów karalnych przeciw ustawie dotyczyło nielegalnej uprawy maku i konopi. Od tego roku obserwujemy trend spadkowy liczby tych przestępstw, trwający do 2002 roku, z chwilowym załamaniem tej tendencji w 2000 roku. Stanowią one – w strukturze wszystkich przestępstw narkotykowych – nieznaczny odsetek czynów karalnych. Nawet wzrost ich liczby w latach 2002–2004 nie zmienił struktury ujawnionej przestępczości narkotykowej. W latach 2003–2004 przestępstwa dotyczące upraw stanowiły 1,5% wszystkich zdarzeń karalnych. Od 2004 roku ich liczba ponownie zaczęła spadać. W 2006 roku przestępstwa dotyczące nielegalnej uprawy maku i konopi stanowiły 1,0% wszystkich przestępstw narkotykowych, czyli dokładnie tyle samo, ile w 2008 roku, choć w tym roku zarejestrowany został wzrost nielegalnych upraw maku i konopi o 11%. Na generalnie spadkowy trend przestępstw dotyczących uprawy maku i konopi wpływ miało wprowadzenie w 2000 roku nowych odmian maku niskomorfinowego zmienionego morfologicznie, charakteryzującego się innym kolorem i kształtem płatków. Nowe rozwiązanie wpłynęło znacząco na ograniczenie upraw maku, który był używany do produkcji „kompotu”.
W 2000 roku, w wyniku nowelizacji ustawy z 1997 roku, wprowadzono przepis dla właścicieli klubów i lokali, którzy nie powiadomili o przestępstwie posiadania lub sprzedaży narkotyków na terenie swojego lokalu lub klubu (art. 46a ustawa 1997 roku oraz art. 60 ustawa z 2005 roku). Największą liczbę przestępstw stwierdzono z powyższego artykułu w 2005 roku – 163. Od tego roku liczba czynów karalnych polegających na niepowiadomieniu o popełnieniu przestępstwa spadała, aby w 2008 roku osiągnąć kilkanaście (11) przypadków.
W wyniku nowej ustawy z 2005 roku wprowadzony został zapis o karaniu promocji i reklamy narkotyków. W pierwszym roku obowiązywania nowego przepisu stwierdzono trzy tego typu przestępstwa. Najwyższa liczba czynów karalnych z tego artykułu (12) dotyczyła 2007 roku (w 2008 roku było ich 9).
Podsumowując, należy podkreślić spadek w ostatnim roku liczby przestępstw dotyczących udzielania lub nakłaniania do zażywania oraz posiadania narkotyków (artykuły 58, 59, 62), stanowiących zdecydowaną większość przestępstw przeciwko ustawie, oraz wzrost liczby przestępstw dotyczących upraw maku i konopi (art. 63 ust. 1), przemytu narkotyków (art. 55) oraz produkcji, przemytu i obrotu prekursorami (art. 61). Spadek liczby przestępstw narkotykowych, który rozpoczął się w 2007 roku utrzymał się również w 2008 roku.
Wykres 2. Liczba podejrzanych z ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii z 1997 i 2005 roku w latach 1999–2008
Źródło: Dane Komendy Głównej Policji opracowane przez CINN.
Od 2004 roku Policja zbiera dane dotyczące przestępstw stwierdzonych według środków odurzających i substancji psychoaktywnych. Na wykresie 1. przedstawione zostały wybrane przestępstwa z ustawy dotyczące posiadania (art. 62), udzielania, nakłaniania do użycia (art. 58 i 59) oraz handlu i przemytu (art. 55, 56, 57). W 2008 roku rejestrujemy zmniejszenie się liczby przestępstw dotyczących wszystkich substancji. Największy (o 55%) w przypadku amfetaminy.
W przypadku marihuany, amfetaminy i ecstasy spadek został odnotowany już w 2007 roku.
Porównując udział poszczególnych substancji, najwięcej przestępstw dotyczyło konopi indyjskich. Ich liczba w 2008 roku (28 238) spadła poniżej wielkości z 2004 roku. Na drugim miejscu odnotowujemy zdarzenia związane z amfetaminą, których liczba również spadła z 19 089 do 10 609 w 2008 roku. Heroina i kokaina są substancjami, w przypadku których odnotowano wzrost w 2007 roku w stosunku do 2006 roku. W 2008 roku nastąpił ich spadek, podobnie jak w przypadku innych substancji. Jednak nie są to spadki duże: o 21% w przypadku heroiny oraz o 20% w przypadku kokainy.
Podejrzani
W latach 1999–2006 corocznie wzrastała liczba osób podejrzanych z ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii z 1997 i 2005 roku. W 2007 roku po raz pierwszy spadła zarówno liczba przestępstw stwierdzonych, jak i liczba podejrzanych z ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii. W 2008 roku odnotowano 25 971 osób podejrzanych, podczas gdy w 2007 roku było ich 27 976 (wykres 2.). W strukturze wszystkich podejrzanych dominują osoby podejrzane z art. 62 ustawy z 2005 roku dotyczącego posiadania środków odurzających. Dane z lat 1999–2007 pokazują, jak zmieniała się struktura podejrzanych i jak stopniowo największą liczbę wśród nich zaczęły stanowić osoby podejrzane o posiadanie substancji nielegalnych: w 1999 roku 1146 podejrzanych (24% wszystkich podejrzanych z ustawy); w 2001 roku 4358 podejrzanych (44%); w 2003 roku 10 529 (62%); w 2005 roku 19 215 podejrzanych (67%); w 2006 roku 20 000 (70%); a w 2008 roku 18 546 (71%). Analizując dynamikę zmiany liczby osób podejrzanych z powodu posiadania narkotyków od 1999 roku, duży wzrost tego wskaźnika (dwuipółkrotny) obserwujemy w 2001 roku. Był to pierwszy pełny rok obowiązywania nowelizacji ustawy z 1997 roku. Istotną zmianą wprowadzoną tym aktem prawnym było usunięcie ustępu 4 z artykułu 48, mówiącego o odstępstwie od karania, jeżeli osoba posiadała nieznaczną ilość narkotyku na własny użytek. Od 2000 roku Policja mogła również dokonywać „zakupu kontrolowanego”, co miało wpływ na zwiększenie wykrywalności przestępstw. Porównując dane dotyczące osób podejrzanych z artykułu 62 z ostatnich dwóch lat, można stwierdzić, że w 2008 roku nastąpił ich spadek o 8% w porównaniu z rokiem 2007. W strukturze podejrzanych ta kategoria stanowi podobny odsetek: 70% w 2007 roku, 71% w 2008 roku. Podejrzani z powyższego artykułu w zdecydowanej większości (17 089 osób) mieli postawiony zarzut z ustępu 1 i 3, co oznacza, że nie posiadali znacznej ilości narkotyków lub był to czyn mniejszej wagi.
Wykres 3. Liczba nieletnich podejrzanych z ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii z 1997 i 2005 roku w latach 1999–2008
Źródło: Dane Komendy Głównej Policji opracowane przez CINN.
Na wykresie 3. przedstawiono dane dotyczące nieletnich, zatrzymanych z ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii. W 1999 roku 954 osoby w wieku 13-17 lat popełniły czyn karalny z ustawy. W latach 1999–2006 odnotowujemy trend wzrostowy, podobnie jak w przypadku wszystkich podejrzanych (wykres 1.). W 2007 roku liczba podejrzanych nieletnich spadła do 2945. Był to o wiele większy spadek (aż o 22%) niż w przypadku wszystkich podejrzanych (wykres 1.). W następnym roku liczba podejrzanych nieletnich utrzymała się na podobnym poziomie. Najwięcej osób podejrzanych w 2008 roku zarejestrowano w województwie wielkopolskim (459), mazowieckim (405) oraz śląskim (391). W pozostałych województwach liczba osób nie przekroczyła 300. Wskaźnik dynamiki osób podejrzanych w latach 1999–2008 jest niższy wśród nieletnich (306%) niż w przypadku wszystkich podejrzanych (544%).
Sytuacja w województwach
Tabela 2. przedstawia dane dotyczące liczby przestępstw stwierdzonych w latach 2000–2008 w podziale na województwa. Należy pamiętać, że przedstawione dane obrazują nie tylko rozmiar zjawiska narkomanii w poszczególnych regionach, ale również intensywność działań podejmowanych przez Policję. W pierwszym i w ostatnim roku analizowanego okresu największą liczbę przestępstw stwierdzono w Wielkopolsce (w 2000 roku 2960 i w 2008 roku 10 623). Od 2000 roku obserwujemy trend wzrostowy w tym województwie, z trzema spadkami w 2002, 2004 i 2007 roku. Jest to jedno z nielicznych województw, które odnotowało wzrost liczby przestępstw w 2008 roku w porównaniu do 2007 roku. Należy zauważyć, że od 2006 roku spada w Polsce liczba przestępstw przeciwko ustawie o przeciwdziałaniu narkomanii. Województwa wielkopolskie i łódzkie wpisują się w odmienny trend – w ostatnich dwóch latach charakteryzuje je tendencja wzrostowa. W 2008 roku prawie co piąte przestępstwo z ustawy stwierdzone zostało przez policję z Wielkopolski. Drugim w kolejności województwem, które charakteryzuje się wysokim wskaźnikiem przestępczości narkotykowej, jest województwo śląskie. W 2000 roku zarejestrowano w nim niewiele mniejszą liczbę przestępstw niż w województwie wielkopolskim, tj. 2843. Po ośmiu latach województwo śląskie było nadal na drugim miejscu z liczbą 6923 przestępstw. Jednakże różnica między liczbą przestępstw między tym województwem a Wielkopolską była o wiele większa niż w 2000 i wyniosła 3700 przestępstw.
Tabela 2. Liczba przestępstw stwierdzonych z ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii z 1997 i 2005 roku według województw w latach 2000–2008
Źródło: Dane Komendy Głównej Policji opracowane przez CINN.
Przez ostatnie trzy lata najwięcej przestępstw zarejestrowano w tych samych trzech województwach: wielkopolskim, śląskim i mazowieckim. Dwa ostatnie były również w czołówce w 2005 roku, w którym rekordową liczbę przestępstw odnotowano w Małopolsce – 9718, co stanowiło 14% wszystkich czynów karalnych z ustawy.
Dane w tabeli oddzielnie przedstawiają Warszawę i resztę województwa. Dzięki takiej prezentacji widać, że większość przestępstw narkotykowych na terenie województwa stwierdzono w Warszawie. Komenda Stołeczna Policji w 2008 roku ujawniła 64% czynów karalnych z ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii w województwie.
Podlaskie, lubelskie i podkarpackie są z kolei województwami z najmniejszą liczbą przestępstw stwierdzonych. W żadnym z nich liczba stwierdzonych czynów karalnych nie przekroczyła 2000 (tylko w 2005 roku odnotowano w podkarpackim 2049 przestępstw).
Województwa mazowieckie, kujawsko-pomorskie, pomorskie oraz lubelskie wpisują się w ogólnopolski trend wzrostowy liczby przestępstw stwierdzonych w latach 2000–2006 i zmniejszania się ich od 2006 roku. Analizując tendencję spadkową tych przestępstw w Polsce, należy zwrócić uwagę, że w 2008 roku jest ona w dużej mierze efektem zmniejszenia się liczby przestępstw w dwóch województwach: opolskim i świętokrzyskim. Te dwa regiony nigdy nie były w czołówce województw z wysokimi wskaźnikami przestępczości. W 2008 roku w Polsce odnotowano spadek przestępstw stwierdzonych (o 5625), z czego ponad połowa to spadek odnotowanych czynów karalnych w województwie świętokrzyskim.
W celu lepszego porównania sytuacji pomiędzy województwami, liczby przestępstw z 2008 roku zostały przedstawione w postaci wskaźników na 100 tys. mieszkańców (wykres 4.). Średnia krajowa wyniosła 150 przestępstw na 100 tys. mieszkańców. Powyżej średniej znalazły się województwo wielkopolskie (również lider w liczbach bezwzględnych – tabela 2.) z ponad dwukrotnie wyższą wartością wskaźnika, tj. 314. Następne w kolejności województwo to lubuskie (245), które charakteryzuje się także wysokim wskaźnikiem osób zgłaszających się do leczenia z powodu problemu narkomanii. Wysokie wartości wskaźnika odnotowały dwa województwa nadmorskie: pomorskie (172) i zachodniopomorskie (159) oraz województwo dolnośląskie (183).
Tabela 3. Liczba podejrzanych z ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii z 1997 i 2005 roku według województw w latach 2000–2008
Źródło: Dane Komendy Głównej Policji opracowane przez CINN.
W tabeli 3. zaprezentowane zostały wskaźniki dotyczące osób podejrzanych z ustawy w latach 2000–2008 w podziale na województwa. W 2000 roku najwięcej podejrzanych odnotowano w województwach śląskim, dolnośląskim oraz mazowieckim. Po ośmiu latach w czołówce województw nadal było województwo mazowieckie, na drugim miejscu dolnośląskie, a na trzecim wielkopolskie. Na dalszym miejscu lokuje się województwo śląskie, które wcześniej zawsze było w pierwszej trójce województw z najwyższymi wskaźnikami podejrzanych. Jak już wspomniano, od 2006 roku spada liczba osób podejrzanych z ustawy. Odwrotny trend odnotowano w województwie łódzkim, gdzie nastąpił wzrost z 1448 osób w 2006 roku do 1815 w 2007 roku, jak również w województwie wielkopolskim, gdzie także zwiększyła się liczba podejrzanych z 2361 do 2805.
Do województw z najmniejszą liczbą podejrzanych w 2008 roku należą: świętokrzyskie, podlaskie oraz podkarpackie. Jednym z czynników mających wpływ na niższy poziom przestępczości jest na pewno mniejsza w porównaniu do innych województw liczba ludności.
Wykres 4. Wskaźnik liczby przestępstw w 2008 roku z ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii z 2005 roku według województw (wskaźnik na 100 tys. mieszkańców)
Źródło: Dane Komendy Głównej Policji opracowane przez CINN.
Największą dynamikę wzrostu podejrzanych w latach 2000–2008 odnotowało województwo wielkopolskie, gdzie liczba podejrzanych zwiększyła się prawie siedmiokrotnie. W czołówce jest także województwo łódzkie (wskaźnik dynamiki 639%) oraz kujawsko-pomorskie (wskaźnik dynamiki 585%). W przypadku województwa łódzkiego rejestrowany jest coroczny, stały wzrost od 2000 roku. W 2008 roku liczba podejrzanych osiągnęła 1815 osób, co lokuje to województwo na piątym miejscu. Najmniejsza dynamika charakteryzuje województwo świętokrzyskie, gdzie zanotowano wzrost o 173%.
W 2008 roku w Polsce odnotowano spadek liczby podejrzanych o 7%. W województwie świętokrzyskim zmniejszenie się liczby podejrzanych było największe (spadek aż o 29%), również wysoki spadek miał miejsce w zachodniopomorskim (o 20%).
Zdecydowana większość podejrzanych w województwie mazowieckim została zatrzymana przez Komendę Stołeczną Policji, wskaźnik ten jest podobny dla roku 2000 i 2008, i wynosi nieco ponad 70%.
W województwie podlaskim, dolnośląskim, kujawsko-pomorskim można zauważyć trend spadkowy już od 2005 roku, kiedy to systematycznie zaczęły się zmniejszać liczby podejrzanych, osiągając np. w województwie podlaskim w 2008 roku wartość 502 osób, czyli mniejszą niż w 2002 lub 2003 roku.
W 2008 roku 15% wszystkich podejrzanych zatrzymano w województwie mazowieckim. Odsetek ten wzrósł z 11% w 2000 roku.
Średnio na jednego podejrzanego przypadają dwa przestępstwa, jednak w województwie wielkopolskim wskaźnik jest wyższy i wynosi 3,8. W pozostałych województwach nie przekracza trzech. Najniższy jest w Komendzie Stołecznej Policji i województwie lubelskim – 1,4.
Wykres 5. Liczba podejrzanych w 2008 roku z ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii z 2005 roku według województw (wskaźnik na 100 tys. mieszkańców)
Źródło: Dane Komendy Głównej Policji opracowane przez CINN.
Na wykresie 5. zaprezentowane zostały wskaźniki podejrzanych na 100 tys. mieszkańców w poszczególnych województwach. Średni wskaźnik dla Polski wyniósł 68 podejrzanych na 100 tys. mieszkańców. Najwyższe wartości, powyżej 100 osób na 100 tys. mieszkańców, wskaźnik przyjął w województwie lubuskim (117) i dolnośląskim (113). W czołówce są także województwa: zachodniopomorskie (98), wielkopolskie (83) oraz łódzkie (71) i pomorskie (70).
Skazania przez sądy
Sprawy karne za naruszenie przepisów ustawy są rozpatrywane przez sądy rejonowe właściwe ze względu na miejsce popełnienia przestępstwa. Dane o prawomocnych wyrokach skazujących oraz skazanych na karę pozbawienia wolności (także w zawieszeniu) w latach 1989–2006 zawarte są w tabeli 4. Informacje pochodzą z Ministerstwa Sprawiedliwości. Trudno jest analizować je w zestawieniu z danymi policyjnymi, ponieważ jeszcze w 2006 roku skazywano osoby prawomocnym wyrokiem z ustawy o zapobieganiu narkomanii z 1985 roku. Oznacza to, że osoby podejrzane z ustawy, które zostały odnotowane przez Policję na początku 1997 roku (czyli do czasu wejścia w życie nowej ustawy z kwietnia 1997 roku), mogły otrzymać prawomocny wyrok nawet 9 lat później. Według danych Ministerstwa Sprawiedliwości w 2006 roku z ustawy z 1985 roku skazano 7 osób (w 2007 roku nie odnotowano już żadnego takiego przypadku).
W 2006 roku skazano 20 381 osób, a w 2007 roku 20 801, co jest kontynuacją trwającego od wielu lat trendu wzrostowego. W strukturze wszystkich skazanych odsetek osób skazanych z ustawy wzrósł nieznacznie − do 4,9%. W tabeli 4. zestawiono również dane o liczbie osób skazanych na karę pozbawienia wolności. O ile w przypadku wszystkich skazanych z ustawy w trendzie wzrostowym są pewne wahania i liczba skazanych niekiedy spada, to w przypadku skazanych na karę pozbawienia wolności od 1990 roku mamy stały trend wzrostowy, który rośnie dynamicznie do 2006 roku, z powodu zaostrzenia w 2000 roku prawa antynarkotykowego.
Tabela 4. Skazani prawomocnie na karę pozbawienia wolności ogółem i z ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii z 1997 i 2005 roku oraz ustawy o zapobieganiu narkomanii z 1985 roku w latach 1989–2007 w podziale na karę w zawieszeniu i bez zawieszenia
Źródło: Ministerstwo Sprawiedliwości.
Wśród osób skazanych z ustawy na karę pozbawienia wolności 86% stanowiły osoby, które otrzymały karę w zawieszeniu. O ile w przypadku skazanych z zawieszeniem w 2008 roku występuje tendencja wzrostowa, to na poziomie liczby skazanych bez zawieszenia odnotowujemy spadek.
Spośród 9256 osób skazanych w 2007 roku na karę pozbawienia wolności z artykułu 62 (posiadanie środków odurzających), większość stanowiły osoby z karą pozbawienia wolności w zawieszeniu. Tylko 6% skazanych z tego artykułu otrzymało karę więzienia. Zdecydowana większość w tej grupie (496 osoby) osądzona została z ust. 1 artykułu 62, czyli osoby te mogły otrzymać najwyższy wyrok – trzech lat więzienia.
Bibliografia
- Krajewski K., Prawo wobec narkotyków i narkomanii w: Niezamierzone konsekwencje: Polityka narkotykowa a prawa człowieka, Malinowska-Semprucha K. (red.), International Debate Education Association, Warszawa 2005.