Przemoc jest zjawiskiem, które od zarania dziejów towarzyszy człowiekowi. Przybierała ona różne formy i opisywano ją na wiele sposobów. Problematyka tego zjawiska jest bardzo złożona i można ją rozpatrywać na kilku płaszczyznach. Artykuł zawiera wybrane metody pracy ze sprawcą przemocy oraz wiele różnych elementów, które mają wpływ na jakość i powodzenie działań terapeutycznych.
Definicja przemocy
Istnieje kilka definicji przemocy:
1. Definicja prezentowana przez WHO, gdzie za przemoc uważa się: celowe użycie siły fizycznej lub władzy, sformułowane jako groźba lub rzeczywiście użyte, skierowane przeciwko samemu sobie, innej osobie, grupie lub społeczności, które albo prowadzi do śmierci, albo z którym wiąże się wysokie prawdopodobieństwo spowodowania obrażeń cielesnych, śmierci, szkód psychologicznych, wad rozwoju lub braku elementów niezbędnych do normalnego życia i zdrowia.
2. Definicja przemocy w „Słowniku socjologicznym”: przemoc to jeden z głównych, obok groźby, środków przymusu. Polega na użyciu siły fizycznej przez jednostkę czy grupę, często wbrew obowiązującemu prawu, w celu zmuszenia jakiejś osoby czy członków grupy do określonego działania czy też uniemożliwienia podjęcia działań lub do zaprzestania wykonywania czynności już rozpoczętej: także bezprawne narzucanie władzy.
3. W najprostszym rozumieniu zjawiska przemocy pomaga rozdzielenie słowa prze – moc na człony, gdzie moc oznacza siłę, chęć do działania, funkcjonowania. Wszystkie działania, które odbierają tę siłę są traktowane właśnie jako szkodliwe, godzące w człowieka i jego podstawowe prawa i potrzeby: prawo do życia i potrzebę bezpieczeństwa.
Model Bronfenbrennera
W 1987 roku Urie Bronfenbrenner stworzył model, który uwzględnił wielopoziomowość i złożoność zjawiska przemocy. Wskazał zewnętrzne i wewnętrzne uwarunkowania znajdujące się na trzech poziomach, pośród których funkcjonuje jednostka − sprawca: rzeczywistość społeczna, kulturowa i rodzinna. Przenikają się one i wzajemnie oddziałują na siebie z różną dynamiką i różnym natężeniu.
Rys. 1. Model Bronfenbrennera.
Makrosystem − najszerszy, ogólny system wartości i norm kulturowych, determinujący cechy norm i zachowań przyjętych i akceptowanych w danym społeczeństwie.
Ekosystem – bliższe otoczenie w którym obraca się jednostka (szkoła, kościół, praca), wśród których spotyka się ona z różnymi przekonaniami i zachowaniami różnych osób, wybierając te, które wydają się być dla niej odpowiednie.
Mikrosystem – najbliższe otoczenie: rodzina, na tym poziomie jednostka sprawdza i stosuje te zachowania i przekonania, które wybrała spośród dwóch szerszych systemów z zewnątrz i uznała za własne. Ten wybór dokonuje się i dotyczy wszystkich obszarów funkcjonowania jednostki.
Przemoc a agresja
Kluczowym elementem w postępowaniu dotyczącym przemocy jest jej odróżnienie od agresji. Rozłożenie przewagi sił pomiędzy agresorem a obiektem, w stosunku do którego kierowane jest agresywne zachowanie, to podstawowa różnica. W przypadku agresji każdy ma szansę uzyskać przewagę, obronić swoje zdanie i wygrać. W przypadku przemocy ofiara nie ma możliwości wyboru. Agresja definiowana w psychologii społecznej to różnego rodzaju zachowania intencjonalne, ukierunkowane na zewnątrz, mające na celu spowodowanie szkody fizycznej lub psychicznej. W innych nurtach psychologii agresja jest traktowana jako wrodzony popęd lub efekt frustracji spowodowanej przez czynniki zewnętrzne.
Przemoc jest to więc intencjonalne działanie lub zaniechanie jednej osoby wobec drugiej, które wykorzystując przewagę sił narusza prawa i dobra osobiste jednostki, powodując cierpienia i szkody fizyczne i psychiczne.
Formy przemocy
Przemoc fizyczna – działania wymierzone w drugiego człowieka, występujące w postaci czynnej (naruszenie ciała poprzez użycie siły fizycznej) oraz biernej (zakazy dotyczące normalnego funkcjonowania: załatwiania potrzeb fizjologicznych/chodzenia/mówienia/jedzenia).
Przemoc psychiczna – wywieranie wpływu na funkcjonowanie drugiego człowieka poprzez użycie komunikacji interpersonalnej: werbalnej (krzyki/groźby/wyzwiska/szantażowanie) oraz niewerbalnej (nieodzywanie się, ignorowanie). Dotyczy ona wszelkiego rodzaju wpływania na emocje drugiego człowieka, mające na celu upokorzenie go, przestraszenie, wymuszenie czegoś, podporządkowanie. Często odbywa się ona na równi z przemocą fizyczną.
Przemoc seksualna – dotyczy podejmowania różnych czynności seksualnych wobec drugiej osoby wbrew jej woli (gwałt, molestowanie seksualne), w tym: naruszenia ciała oraz podejmowanie czynności seksualnych w obecności drugiej osoby, zmuszanej do patrzenia (uczestnictwo bierne, bez na ruszenia ciała drugiej osoby).
Przemoc ekonomiczna – celowe ograniczanie lub wydzielanie dostępu do wspólnych środków finansowych, utrudnianie dostępu do pracy, niszczenie przedmiotów i własności drugiej osoby, mające na celu uzależnienie jej od siebie, uzyskanie pożądanych zachowań i przejęcie nad nią kontroli.
Zaniedbanie – zaniechanie lub ograniczenie obowiązku opieki wobec osoby zależnej (pozbawienie pożywienia/środków czystości/pozostawienie bez opieki/nieudzielenie pomocy w chorobie i w przypadku niebezpieczeństwa).
Sprawca stosuje przemoc w sposób:
- gwałtowny (krzyk, zadawanie bólu, straszenie),
- spokojny, aemocjonalny: oddziaływanie na psychikę ofiary, osaczanie jej, wywołanie przerażenia, paniki, bezsilności i strachu.
Cykl przemocy
Zjawisko przemocy w rodzinie charakteryzuje się występowaniem następujących po sobie zdarzeń, które opisała i nazwała psycholog amerykańska Leonora Walker. Cykl przemocy to trzy następujące po sobie fazy, mające różny czas trwania.
Rys. 2. Cykl przemocy.
Faza I narastania napięcia
W relacji daje się odczuć wzrost napięcia ze strony sprawcy, wszystko go drażni, denerwuje, wyprowadza z równowagi. Sprawca stara się trzymać na wodzy. Pojawiają się jednak drobne incydenty przemocowe. Ta faza może trwać od kilku tygodni do kilku lat.
Ofiara stara się udobruchać partnera, wykonywać jego polecenia, wywiązać się z obowiązków, lub sama wywołuje kłótnie, żeby mieć za sobą wybuch partnera. Wzrasta w niej napięcie, pojawiają się dolegliwości psychosomatyczne spowodowane stresem.
Faza II ostrej przemocy
Wybuch utrzymywanych na wodzy emocji przejawiający się silną przemocą fizyczną (zachowania agresywne wobec ofiary – werbalne i fizyczne: bicie, szarpanie, rzucanie, uderzanie). Sprawca jest w tej fazie nie do zatrzymania. Ofiara często podejmuje kroki prawne (obdukcja, złożenie pozwu o rozwód, założenie „Niebieskiej Karty”).
Faza III miodowego miesiąca
Ostatnia faza cyklu, gdzie sprawca szuka zewnętrznych wytłumaczeń tego, co się stało – racjonalizuje, tłumaczy się, przeprasza, wypiera. Zachowuje się jak zakochany, zauroczony, uwodzący, troszczący się; udaje, że wcześniejszy wybuch w ogóle nie miał miejsca. Czas trwania tej fazy w każdym cyklu trwa coraz krócej, aż zanika całkowicie i pozostają tylko dwie pierwsze fazy. Ofiara, która wcześniej wkroczyła na drogę prawną, często wycofuje wcześniejsze doniesienia. Ma nadzieję, że postępowanie sprawcy pozostanie takie, jak w fazie III. Zaczyna wierzyć, że zachowania z fazy I i II nie powtórzą się.
Trójkąt przemocy
Według statystyk ponad 75% sprawców doświadczało w przeszłości przemocy lub było świadkami przemocy domowej.
Przykład: pani Maria będąca ofiarą przemocy ze strony męża odreagowywuje frustrację i napięcie na 11-letnim synu, stosując wobec niego przemoc psychiczną – wyzwiska, poniżanie oraz klapsy. Syn pani Marii jest krnąbrny i agresywny w stosunku do innych dzieci, zwłaszcza wobec jednego z kolegów, wobec którego używa wyzwisk, popycha i szarpie go. Nie reaguje na uwagi nauczycieli. Pani Maria w opisanej sytuacji przyjmuje dwie role: ofiary (relacja mąż−żona) i sprawcy (relacja rodzic−dziecko). Natomiast syn kobiety odreagowuje sytuacje domową na gruncie szkolnym, wobec słabszych od siebie. Zależność tę obrazuje rys. 3.
Rys. 3. Trójkąt przemocy.
Trauma
Trauma traktowana jest jako potencjalne źródło przemocy. Trójkąt przemocy może być jednym ze wskaźników mówiących o tym, że sprawca nosi w sobie traumę, sam był ofiarą i jego działania są jedynym znanym mu sposobem na pozbycie się nadmiaru złej energii, której nie miał okazji nigdy zrozumieć i odreagować. Trauma dotyczyć może osoby będącej w każdej z trzech ról.
Terapia traumy jest sposobem na pogłębioną pracę ze sprawcą przemocy, zapoczątkowaną przez dr. Petera Levina (SE – Somatic Experiencing). Obecnie powiązana jest z leczeniem zespołu stresu pourazowego (PTSD).
Charakterystyka sprawcy
Sprawca to osoba, która za pomocą działań przemocowych zaspokaja swoje potrzeby, tj.:
- potrzebę sprawstwa,
- potrzebę orientacji,
- potrzebę bezpieczeństwa,
- potrzebę wpływu i kontroli,
- potrzebę szacunku i uznania,
- potrzebę porządku i sprawiedliwości,
- potrzebę zrozumienia,
- potrzebę miłości.
Sprawcę przemocy charakteryzują deficyty w różnych obszarach funkcjonowania, m.in:
- deficyt umiejętności odraczania gratyfikacji,
- deficyt umiejętności wyrażania uczuć i emocji,
- upośledzenie zdolności współodczuwania,
- deficyt umiejętności odraczania reakcji,
- deficyt w radzeniu sobie z lękiem (zaborczość/zazdrość),
- deficyt w umiejętności uczenia się,
- upośledzenie związków (tzw. płytkie związki; utrzymywanie relacji ze względu na przydatność innych w realizacji własnych celów).
Mechanizmy działania sprawcy to przede wszystkim: zaprzeczanie, zatajanie, kontrolowanie, upokarzanie, obwinianie, manipulowanie i umniejszanie.
Praca terapeutyczna ze sprawcami przemocy
Sprawcy przemocy trafiający do terapii dzielą się na dwa typy. Są to albo osoby zgłaszające się dobrowolnie na program korygujący, albo sprawcy, którym grożą sankcje prawne, a terapia jest warunkiem postawionym przez sąd, którego spełnienie pozawala na uniknięcie konsekwencji prawnych.
Relacja terapeutyczna
Praca ze sprawcą buduje więź w relacji klient–terapeuta. Terapeuta nie może pozwolić na to, by na kontakt z klientem rzutowały jego przeżycia. Jeśli tak się dzieje, praca może być utrudniona lub z góry skazana na niepowodzenie. Taka sytuacja przeciwprzeniesieniowa zaistnieć może np. wtedy, kiedy terapeutka jest młodą matką, która wróciła do pracy po urlopie wychowawczym. Jej klientem jest sprawca przemocy domowej, który znęcał się zwłaszcza nad dwójką swoich dzieci w wieku przedszkolnym, wielokrotnie dotkliwie je bijąc. Przemoc domowa została ujawniona, gdy jedno z dzieci trafiło po pobiciu do szpitala. W opisanej sytuacji terapeutka mogłaby podświadomie chcieć ukarać sprawcę za krzywdę dzieci. Podobnie, gdyby sama była w przeszłości ofiarą przemocy domowej, w relacji z klientem istniałoby niebezpieczeństwo, że starałaby się dokonać odwetu.
W przypadku własnych ograniczeń terapeuta może:
- skorzystać z superwizji,
- poprosić o odsunięcie od sprawy i zmianę terapeuty dla klienta.
Przed nieprawidłową relacją z klientem chronią zasady kodeksu etycznego psychoterapeuty, określającego m.in. następujące kwestie:
- szacunek dla klienta,
- umiejętność rozmawiania otwarcie o przemocy,
- powstrzymywanie się od krytykowania i oceniania,
- umiejętność stawiania granic,
- umiejętność udzielania rzetelnych odpowiedzi,
- umiejętność wysłuchania racji klienta,
- niewchodzenie w układy z klientem i nieopowiadanie się po żadnej ze stron,
- zgodność komunikatów werbalnych z niewerbalnymi,
- umiejętność obserwacji i czujność.
Postępowanie diagnostyczne
Spotkania indywidualne terapeuty z klientem powinny odbywać się za zgodą i we współpracy z klientem. Konieczne jest dokonanie:
- diagnozy funkcjonalnej (zebranie informacji o specyfice dotychczasowego funkcjonowania klienta na różnych płaszczyznach życia),
- diagnozy psychologicznej.
Pytania do sprawcy powinny dostarczyć informacji na temat:
- 1. Rodziny pochodzenia – relacji pomiędzy najbliższymi, modelu wychowania, przemocy (jeśli występowała, to w jakiej formie).
- 1. Chorób wrodzonych/obciążeń genetycznych – czy w rodzinie pochodzenia występowały choroby psychiczne/jakie.
- 2. Sytuacji zdrowotnej – na jakie choroby chorował/choruje klient; czy bierze aktualnie leki/jeśli tak – jakie.
- 3. Doświadczeń wczesnodziecięcych dotyczących zabiegów medycznych/ wypadków/ sytuacji silnie stresowych.
- 4. Rodziny wtórnej – aktualnej sytuacja rodziny klienta, relacji wewnątrzrodzinnych, zachowań przemocowych.
- 5. Sytuacji prawnej klienta – czy ma doświadczenia sankcji prawnych/ jeśli tak, jakie sankcje, z jakich powodów.
- 6. Pomocy psychologicznej – czy korzystał z pomocy specjalistycznej (psychologiczno-psychiatrycznej)/ jeśli tak, z jakiej pomocy, z jakich powodów.
Działania pomocowe wobec sprawcy przemocy
Działania pomocowe w kontakcie indywidualnym powinny koncentrować się na:
- ujawnieniu potrzeb, oczekiwań i obaw klienta,
- wzmacnianiu pozytywnych cech i niwelowaniu negatywnych zachowań,
- nauce nazywania i wyrażania emocji i uczuć,
- zmianie przekonań i stereotypowego myślenia.
ie przekonań i stereotypowego myślenia.
W przypadku pracy indywidualnej ze sprawcą przemocy sprawdza się podejście poznawczo-behawioralne i dialog motywujący, a więc praca na zasobach i mocnych stronach klienta, które mógłby w sposób konstruktywny wykorzystać, by zmienić swoje postępowanie.
Podejścia terapeutyczne w pracy ze sprawcami przemocy
W pracy ze sprawcami przemocy można opierać się na różnych teoriach psychoterapeutycznych.
Podejście indywidualne, psychodynamiczne opiera się na założeniu, że przemoc jest indywidualnym problemem sprawcy, wynikającym ze słabej kontroli popędów, frustracji oraz lęku przed bliskością i porzuceniem, konsekwencją traum wczesnodziecięcych. Terapia koncentruje się na leczeniu zaburzeń i konfliktów wewnętrznych.
- Podejście poznawczo-behawioralne traktuje przemoc jako zachowanie wzmacniane i wyuczone społecznie. Techniki terapeutyczne koncentrują się na poszerzaniu umiejętności społecznych, uczą zachowań alternatywnych.
- Podejście eklektyczne traktuje przemoc jako wynik zachowań wyuczonych społecznie, łączy koncepcje profeministyczne i poznawczo-behawioralne. Celem terapii jest zmiana postawy sprawcy wobec zjawiska przemocy oraz przekonań na temat roli kobiety i mężczyzny.
- Podejście skupione na czynnikach społecznych widzi przemoc jako każde zachowanie intencjonalne mające na celu sprawowanie władzy i kontroli nad partnerką. Metodą pracy z klientem jest interwencja terapeutyczna, w trakcie której odbywa się praca nad mechanizmami zaprzeczania, kontrolowania, obwiniania i minimalizowania. Terapeuta jest dyrektywny i aktywny, odpowiedzialność za zachowania przemocowe są lokowane całkowicie po stronie sprawcy.
- Podejście tradycyjne rozumie przemoc jako konsekwencję tłumienia złych emocji, a leczenie jako działania mające na celu ich uwolnienie w sposób akceptowany społecznie.
- Podejście interakcyjne widzi przemoc jako zachowanie będące przejawem deficytu komunikacji w parze, gdzie odpowiedzialność spada na oboje partnerów. Celem interwencji terapeutycznej jest poprawa małżeńskiej komunikacji i terapia pary.
Podstawy prawne i instytucje pomocowe
W obszarze zjawiska przemocy powstało wiele aktów prawnych, które w sposób pośredni lub bezpośredni dotyczą sprawcy. Na uwagę zasługuje przede wszystkim Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz.U. 2005 Nr 180, poz. 1493).
Rys. 4. Instytucje działające w obszarze przemocy.
Procedura „Niebieskiej Karty” zawarta w nowelizacji ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie z 2010 roku (Dz.U. Nr 125, poz. 842) obejmuje ogół czynności podejmowanych i realizowanych przez przedstawicieli jednostek organizacyjnych pomocy społecznej, gminnych komisji rozwiązywania problemów alkoholowych, policji, oświaty i ochrony zdrowia w związku z uzasadnionym podejrzeniem zaistnienia przemocy w rodzinie.
W momencie założenia „Niebieskiej Karty” zostają uruchomione działania obejmujące cały system rodzinny: Powołanie grupy roboczej (przedstawiciele instytucji) → opracowanie strategii pomocy dla rodziny → lider monitoruje działania grupy i porządek spotkań → ustalenie JEDNEGO celu → rozdzielenie obowiązków zgodnie z kompetencjami.
W stosunku do sprawcy może zostać zastosowany art. 207 kk: Kto znęca się fizycznie lub psychicznie nad osobą najbliższą lub inną osobą pozostającą w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy albo nad małoletnim lub osobą nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat.
W pracy ze sprawcą przemocy ważne jest, by każda osoba, reprezentująca zaangażowaną w proces instytucję rozumiała swoją rolę. Rola ta bowiem jest różna, zależnie od kompetencji przypisanych do różnych zawodów. Nie powinno być tak, że w jednej osobie skupią się wszystkie elementy podejmowanych działań: i tak jak policjant nie może prowadzić psychoterapii, tak psycholog nie powinien wnikać w kompetencje policjanta. Jeżeli od początku ustalimy zakresy współpracy pomiędzy osobami działającymi w procesie przerwania przemocy, jesteśmy w stanie stworzyć spójny komunikat kierowany do sprawcy i czytelny dla niego. Cel główny powinien być jeden: zaprzestanie stosowania przemocy, a tym samym poprawienie funkcjonowania rodziny i jej członków.
Rys. 5. Cele realizowane w procedurze „Niebieskie Karty”.
Sprawca od samego początku musi widzieć cel i mieć świadomość, że niezależnie od okoliczności poprzedzających akt przemocy, PRZEMOC TO ZAWSZE JEST PRZEMOC, w tej sytuacji nie ma wyjątków, mimo że przemoc wystąpić może w różnych relacjach: mężczyzna – kobieta, rodzic – dziecko, krewny – dziecko, starsze rodzeństwo – młodsze rodzeństwo. Konfiguracje są różne. W świetle prawa o przemocy mówimy wtedy, gdy dotyczy ona osób najbliższych, powiązanych ze sobą więzami krwi, mieszkających/mających wspólne gospodarstwo domowe, będących ze sobą w stałym związku i mieszkających ze sobą w jednym domu; gdzie istnieje wyraźna przewaga jednej ze stron nad drugą.
Sprawcą może być każdy człowiek, również niepełnoletni! Niezależnie od płci, rasy, orientacji seksualnej, pozycji społecznej, statusu materialnego, wyznawanej religii. Nieletni pomiędzy 12. a 16. rokiem życia odpowiadają za swoje czyny przed sądem rodzinnym.
Pierwsze spotkanie i rozmowa ze sprawcą przemocy powinna zawierać:
Poinformowanie o konsekwencjach: co to jest Niebieska Karta, jak wygląda procedura, jaki jest cel spotkania i rola interwenta.
Pokazanie innych/alternatywnych zachowań, poznanie punktu widzenia klienta: czy chce on o coś zapytać, czego potrzebuje, czy rozumie, co się dzieje; czy akceptuje i rozumie, że musi zaprzestać stosowania przemocy wobec swoich bliskich, nawet jeśli się z tym nie zgadza.
Przedstawienie dostępnych form pomocy np. grupa edukacyjno-korekcyjna, konsultacja ze specjalistą.
W pracy ze sprawcą, zwłaszcza w trakcie programów korygująco-edukacyjnych, duży nacisk kładzie się na trening zastępowania agresji, trening radzenia sobie z emocjami oraz trening skoncentrowany na poszukiwaniu alternatywnych rozwiązań.
Wybrane programy dla sprawców przemocy
Model DULUTH − przemoc jest przejawem męskiej kontroli i władzy nad kobietą, objawia się przemocą fizyczną i znęcaniem się psychicznym, groźbami i stosowaniem przymusu. Program prowadzony jest według sesji tematycznych: wsparcie, szacunek, zaufanie, partnerstwo, umiejętności negocjacji. Zajęcia zawierają ilustracje zachowań przemocowych w formie zapisów wideo, które są tematem rozmów i refleksji uczestników. W trakcie spotkań jest miejsce na opis i analizę własnych zachowań przemocowych i poszukiwanie alternatywnych form działania.
Model Wielkopolski – praca ze sprawcą opiera się na ściśle określonym scenariuszu:
- Klient tworzy historię swojej przemocy, uczy się rozpoznawania sygnałów – kiedy i dlaczego występowały u niego zachowania przemocowe; uczy się dostrzegania cykliczności zdarzeń, urealnia swój światopogląd.
- Klient tworzy plan bezpieczeństwa, poznaje własne wyzwalacze agresji i szuka alternatyw radzenia sobie z rosnącym napięciem – tzw. przerwa na ochłonięcie, rozładowanie napięcia, tak by można było dalej funkcjonować bez ranienia drugiej osoby. Plan podlega ciągłej ewaluacji.
- Praca psychoedukacyjna: dotycząca rozumienia zjawiska przemocy, form, jakie ta przemoc przyjmuje w relacjach z bliskimi, aspektów prawnych, ściśle powiązanych z konsekwencjami stosowanymi w przypadku, gdy to zjawisko występuje oraz możliwości zahamowania tego procesu. Skonfrontowanie teorii z dotychczasowym sposobem myślenia sprawcy. Często to, co dla jednego jest normą, dla innego jest łamaniem zasad.
- Kwestionariusz kontrolowania i analizowania własnych aktów przemocy – jakie intencje towarzyszyły przemocy, jakie myśli i uczucia pojawiały się w danej sytuacji, formułowanie możliwych działań alternatywnych.
- Nauka rozpoznawania i nazywania uczuć i stanów emocjonalnych, w tym również nauka konstruktywnych zachowań i alternatyw dla zachowań przemocowych, także zasada sprawiedliwej kłótni, nauka asertywności, prawidłowej komunikacji, negocjacji i właściwego rozwiązywania konfliktów.
- Przejęcie odpowiedzialności za popełnione czyny – konsekwencje i zadośćuczynienie ofiarom, uczciwości i realna ocena sytuacji oraz całkowita zmiana zachowań; może być to również dobry wstęp do pogłębionej psychoterapii indywidualnej.
Model EMERGE – omówienie przemocy w relacji z osobą, w stosunku do której występowały akty przemocy, szczegółowe opisywanie ich w trakcie spotkań grupowych. Nauka podmiotowego traktowania partnera (nazywanie go po imieniu), formułowanie celów indywidualnych związanych z własnymi zachowaniami przemocowymi oraz wprowadzanie alternatywnych sposobów zachowania.
Model AMEND − sprawca pracuje nad zmianą własnych przekonań, stara się zbudować swoją sieć wsparcia, uczy się również mówić prawdę i funkcjonować poza dawnymi mechanizmami. Długotrwały, złożony program, który składa się z czterech etapów:
- psychoedukacja,
- mechanizm zaprzeczenia sprawcy,
- praca w zaawansowanej grupie terapeutycznej,
- realizacja przez sprawcę działań na rzecz przeciwdziałania przemocy.
ja przez sprawcę działań na rzecz przeciwdziałania przemocy.
Podsumowanie
Przeciwdziałanie przemocy w rodzinie to skomplikowany proces. W artykule wskazano kilka elementów, które są ważne w pracy ze sprawcą przemocy:
- współpraca instytucji,
- kompetentny terapeuta i etyka zawodowa interwentów,
- ustalenie celu głównego,
- zlokalizowanie podłoża/przyczyny występowania zachowań przemocowych (model Bronfenbrennera, trójkąt przemocy, terapia traumy, PTSD),
- poznanie punktu widzenia sprawcy,
- psychoedukacja w dziedzinie przeciwdziałania przemocy,
- dobór odpowiednich programów pracy ze sprawcami.
Przemoc, niezależnie od tego, w jakiej formie występuje, zawsze jest przemocą. Samo skazanie czy tymczasowa izolacja może być jedynie chwilowym przerywnikiem w procesie przemocy. Istnieje bardzo cienka granica pomiędzy karaniem a leczeniem i bez zachowania równowagi pomiędzy jednym i drugim trudno będzie mówić o skutecznym wyeliminowaniu przemocy i zmianie roli sprawcy w systemie rodzinnym.