Publikacje Rzecznika dotyczą przede wszystkim lecznictwa osób ciężko uzależnionych, wymagających złożonych form pomocy, nierzadko o rozwiniętych problemach socjalnych, adaptacyjnych czy zdrowotnych.
Skutki centralizacji lecznictwa
Centralizacja programów substytucyjnych przyczynia się do powstania różnego rodzaju trudności także w samych programach.
Z jednej strony zachodzi przeładowanie dużych ośrodków pomocowych w miastach, gdzie tworzą się kolejki po lek, czemu sprzyjają dodatkowo wymogi kontroli trzeźwości itp. procedury ograniczające czas personelu, którego z kolei brakuje na działania terapeutyczne.
Natomiast nadmierna koncentracja pacjentów powoduje konflikty w środowisku lokalnym, jak również obniża skuteczność leczenia, m.in. przez powracające uzależnienie środowiskowe, związane choćby z “życiem towarzyskim” wokół placówek leczniczych.
Z drugiej strony, osoby potrzebujące leczenia farmakologicznego, a nie posiadające do niego dostępu w pobliżu miejsca zamieszkania, zmuszone są do migracji do obcych miast, co albo generuje koszty podróży lub mieszkania, albo wtrąca pacjenta w sytuację bezdomności i dodatkowo komplikuje jego i tak trudne położenie.
Potrzeby pacjentów i odpowiedzi
Bezdomność, problemy zdrowotne oraz inne kwestie socjalne to również wyzwania dla leczenia osób uzależnionych. Raport wyraźny nacisk kładzie na potrzebę zróżnicowania i integracji oddziaływań terapeutycznych i pomocowych. Szczególne znaczenie w tym kontekście ma postrehabilitacja i reintegracja społeczna osób, które ukończyły leczenie.
Bardzo ważna reintegracja
Reintegracja, to w największym skrócie powrót do normalnego życia po procesie leczenia. Pomagają w tym np. kursy zawodowe, czy edukacja, ale ważnym czynnikiem jest również znalezienie zakwaterowania.
Tą ostatnią kwestię rozwiązują w dużym stopniu hostele bądź mieszkania readaptacyjne, jednak są one jednym z najsłabszych ogniw w naszym systemie leczniczym. Choć zauważalny jest wzrost wydatków na placówki tego rodzaju, to, niestety, duża część środków płynie do miejsc nie spełniających podstawowego zadania, jakim jest wspomniana readaptacja.
Wytyczne dla lokali readaptacyjnych
Aby zadanie to spełniały, placówki readaptacyjne powinny znajdować się tam, gdzie ich klienci mają dostęp do zatrudnienia bądź edukacji, i gdzie mogliby rozwijać swoje społeczne kompetencje. Nie mają takiej szansy, jeśli hostel bądź mieszkanie readaptacyjne znajdują się np. w pobliżu ośrodka leczniczego, położonego z dala od miasta – a tak właśnie wydaje się wyglądać większość placówek readaptacyjnych finansowanych z NFZ.
Skuteczność strategii w dużych miastach
Inaczej wygląda sytuacja w miastach, gdzie środki finansowe na potrzebne formy rehabilitacji i postrehabilitacji pozyskiwane są ze środków samorządowych bądź wojewódzkich.
Są one o tyle ważne, że przy dobrze zaplanowanej strategii narkotykowej, miasto może zredukować do minimum szkody wynikające z problemu uzależnień – tę rozumianą jako koszty społeczne związane np. z przestępczością narkotykową, czy wydatkami na opiekę medyczną, jak i szkodliwość dla samych uzależnionych, którzy dobrze leczeni są w stanie stosunkowo szybko powrócić do zdrowia i płacić podatki.
W Raporcie wyraźnie zaznacza się fakt, że w środowisku zintegrowanej, komplementarnej oferty pomocowej efektywność leczenia substytucyjnego będzie znacząco rosła.
Należy pamiętać, że do takiej “komplementarnej oferty” zalicza się, obok oddziaływań leczniczych i terapeutycznych, także reintegracja uwzględniająca warsztaty rozwoju osobistego, edukację, przeciwdziałanie wykluczeniu cyfrowemu, ale też opiekę dla osób starszych i w trudnej sytuacji zdrowotnej.
Przykład integracji usług
Na końcu Raportu znajduje się opis centrum Re-Start, które jest budowane wg aktualnych najlepszych praktyk.
Będzie ono łączyć wszystkie potrzebne rodzaje pomocy dla osób uzależnionych i pozostających w kryzysie bezdomności. Zachęcamy do zapoznania się ze szczegółami.
Do pobrania Raport RPOU 2022 (PDF)