Tuż przed pandemią, w Stanach Zjednoczonych miała miejsce fala dziwnych wypadków, w których do szpitali zgłaszały się osoby deklarujące poważne problemy z oddychaniem. Liczba takich zgłoszeń gwałtownie rosła przez dwa miesiące – ostatecznie wyniosła prawie 3 tys., kilkadziesiąt osób zmarło w sposób nagły.
Zarówno nagłe zgony zupełnie zdrowych, często młodych osób, jak i ilość hospitalizacji zaalarmowały opinię społeczną. Dość szybko zorientowano się, że problemy z oddychaniem nie są wynikiem choroby, lecz powoduje je uszkodzenie płuc, wywoływane najprawdopodobniej przez używanie e-papierosów, czyli tzw. vape’ów (nazwa pochodzi od słowa vape – zaciągać się).
Co stoi za EVALI?
Przez kilka tygodni temat EVALI – e-cigarette, or vaping, product use-associated lung injury, czyli przypadki uszkodzeń płuc z powodu vape’ów – był stale obecny w mediach i wspierany powszechną kampanią informacyjną, co poskutkowało dość szybką redukcją ilości wypadków i zanikiem zagrożenia.
Przez długi czas nie było jednak wiadomo, co powoduje tak poważne zniszczenia w płucach.
Reakcje były więc niekiedy bardzo gwałtowne. W kilku stanach pojawiły się projekty delegalizacji e-papierosów, lub wprowadzenia zakazu obrotu liquidami, tj. olejakmi, które są w nich spalane.
Na szczeblu państwowym, również Federalna agencja ds. żywności i leków – FDA – podjęła kroki do zwiększenia kontroli nad obrotem tymi substancjami. Jednocześnie prawie natychmiast ruszyły badania nad szkodliwością substancji zawartych w liquidach.
Statystyki wykazały, że najczęściej, bo w 82 proc. wypadków, osoby zgłaszające się do szpitali używały olejków z THC – substancją czynną marihuany. Olejki takie nie są dostępne w legalnym obrocie, i pozyskiwane były z nieformalnych źródeł lub przez internet, a produkowane prawdopodobnie metodami chałupniczymi. Część z pacjentów deklarowała jednak użycie wyłącznie preparatów z nikotyną – nadal więc nie było wiadomo, co jest bezpośrednim czynnikiem powodującym uszkodzenia?
Nieszkodliwe witaminy
Najbardziej prawdopodobnym wyjaśnieniem okazała się obecność w liquidach witaminy E.
Choć spożywana w różnych formach nie jest ona szkodliwa, to – jako lipidofilna – podczas spalania może łączyć się z fosfolipidami w pęcherzykach płucnych i upośledzać możliwość wymiany tlenu z dwutlenkiem węgla z krwi.
Inną hipoteza zakłada zmianę chemiczną witaminy E w wysoce toksyczny gaz – keten – co zachodzi przy bardzo wysokich temperaturach spalania, których dostarcza część urządzeń.
Trwają obecnie badania laboratoryjne nad wpływem witaminy E na płuca. Niezależnie od ich wyniku, wiadome jest, że należy bezwzględnie unikać substancj z niewiadomych źródeł, a zwłaszcza substancji nielegalnych, gdyż te nie podlegają żadnym środkom kontroli jakości ani badaniom szkodliwości.
źródła:
CDC – National Center for Chronic Disease Prevention and Health Promotion
Biotium – What Does Vaping Vitamin E Acetate Do To Your Lungs?
Fakty dla młodzieży
EVALI – Frequently Asked Questions